چه عواملی باعث وقوع و تشدید سیل می شوند؟ - مجله سرگرمی

سید ابوالفضل میرقاسمی در گفت و گو با خبرنگاران، با اشاره به اینکه مشکل اصلی ما در روبروه با بلایای طبیعی درس نگرفتن از گذشته است،اظهار کرد: هر ساله با بلایای طبیعی از جمله سیل و خشکسالی روبرو می شویم اما تنها مساله ای که در این زمینه مطرح می گردد وعده جبران خسارات وارد شده است درحالی که بعضی موارد مانند تلفات انسانی و از بین رفتن بعضی گونه های گیاهی و جانوری قابل جبران نیستند.

وی ضمن بیان اینکه سیل زمانی رخ می دهد که رودخانه ها و نهرها کشش حمل روان آب را نداشته باشند و آب از بستر طبیعی خود خارج گردد، تاکید نمود: توجه به بالادست حوضه آبریز ضروری است. احیای جنگل ها و مراتع و تقویت پوشش گیاهی در بالادست حوضه آبریز باعث نفوذ آب باران به اندام گیاه و به وسیله ریشه گیاه به اعماق خاک می گردد و دیگر آب باران به روان آب تبدیل نمی گردد.

میرقاسمی با اشاره به اینکه آب به تنهایی قدرت تخریبی دارد، ادامه داد: زمانی که قطرات باران با خاک عاری از پوشش گیاهی برخورد می نماید کلوخه های خاک و خاک سنگینی که روان آب توانایی حمل آن ها را ندارد، متلاشی می شوند و این نوع فرسایش دو پیامد به همراه دارد؛ یکی از پیامدها این است که ذرات متلاشی شده کلوخه ها منافذ خاک را می پوشانند و مانع از نفوذ آب به خاک می شوند همچنین زمانی که کلوخه های سنگین به ذرات سبک تبدیل می شوند به راحتی می توانند تبدیل به گل و لای و در نتیجه باعث افزایش چگالی روان آب و افزایش قدرت تخریب و قدرت فرسایندگی سیلاب شوند بنابراین پوشش گیاهی می تواند نقش لایه محافظ خاک را ایفا و از بروز چنین پدیده هایی چلوگیری کند و مانع از افزایش سرعت روان آب گردد.

وی یکی دیگر از عوامل موثر در ایجاد سیل را زمان تمرکز دانست و گفت: زمان تمرکز به مدت زمانی گفته می گردد که روان آب از دورترین نقطه حوضه آبریز به نقطه خروجی حوضه مورد نظر می رسد و هرچه زمان تمرکز را افزایش دهیم پیک سیلاب نیز کمتر می گردد. یکی از روش های کاهش زمان تمرکز ایجاد شیارهایی عمود بر جهت شیب در دامنه کوه ها است تا آب در این ترانشه های ایجاد شده جمع گردد و به پایین دست راه نیفتد.

این کارشناس منابع طبیعی و آبخیزداری با تاکید بر لزوم بهره گیری از تکنیک های آبخیزداری و استحصال آب باران گفت: این تکنیک ها در چهار کلاس مختلف از جمله مدیریتی، بیولوژیک، بیومکانیکی و مکانیکی قرار می گیرند و مدیریت چرای دام یکی از مهم ترین تکنیک های مدیریتی آبخیزداری است چراکه چرای بی رویه دام باعث تخریب مرتع و پوشش گیاهی و چرای زودرس باعث از بین رفتن بذر گیاهان می گردد. در نتیجه چرای زودرس دام باعث از بین رفتن گیاهان پیش از بذرافشانی می گردد و در نتیجه بذری برای سال آینده و تجدید حیات گیاهان باقی نمی ماند همچنین چرای دام باید با توجه به ظرفیت منطقه باشد چراکه پای کوبی دام باعث فشرده شدن خاک و کاهش قدرت نفوذ پذیزی خاک می گردد.

میرقاسمی با اشاره به اینکه در ایران 300 تا 800 سال زمان می برد تا یک سانتی متر خاک تشکیل گردد، اظهار کرد: یک سیلاب کافی است تا تمام خاک های حاصلخیز را با خود بشوید و از بین ببرد و زمانی که حاصلخیزی خاک از بین برود گیاه نیز از مواد مغذی و مواد آلی خاک بی بهره می ماند.

به گفته وی، علاوه بر فرسایش خاک و تخریب پوشش گیاهی، از دیگر مواردی که در بالادست باعث تشدید و افزایش قدرت تخریب سیل می گردد معدن کاوی بدون ضابطه است. زمانی که فعالیت معدن کاوی بدون رعایت ضوابط و استانداردها صورت گیرد و منابع قرضه در محل رها شوند این مواد سست توسط باران و سیل به راحتی شسته می شوند و قدرت تخریب سیل را افزایش می دهند.

میرقاسمی در ادامه گفت: نکته مهم دیگری که هیچ کس به آن توجه ندارد زمین لغزش است. در بسیاری از مواقع به دلیل عدم ثبات دامنه ها در بالادست حوضه آبریز و همزمان وقوع لغزش در دامنه ها، سنگ ها و تخته سنگ هایی وارد جریان آب و باعث افزایش قدرت تخریبی سیلاب می گردد بنابراین تثبیت دامنه هایی که پتانسیل لغزش بالایی دارند ضروری است. تغییر کاربری جنگل ها، ویلاسازی و کوه خواری از عوامل تخریبی در بالادست حوضه آبریز هستند که باعث تشدید قدرت تخریب سیلاب می گردد.

نقش سدسازی در ایجاد و تشدید قدرت سیلاب

این کارشناس منابع طبیعی و آبخیزداری درباره نقش سدسازی در ایجاد و تشدید قدرت سیلاب گفت: سدسازی باید اصولی باشد و توجه به بالادست و پایین دست سد امری ضروری است به طوری که اگر به اقدامات آبخیزداری و حفظ آب و خاک در بالادست سدها توجه نگردد رسوب و خاک به جای آب در پشت دیواره سدها جمع می گردد و جمع آوری آب و رسوبات ناشی از فرسایش خاک در اراضی بالادست در مخزن سدها باعث تغییر رژیم طبیعی رودخانه در پایین دست می گردد و آب زلال و پر انرژی خارج شده از سد نیز باعث بروز فرسایش رودخانه ای و تغییر بستر رودخانه می گردد.

میرقاسمی با اشاره به اینکه ایران بین دو صفحه عربستان و اوراسیا تحت فشار قرار گرفته است، گفت: این پدیده زمین شناسی تکتونیک صفحه ای باعث بالا آمدن صفحه ایران می گردد. در نتیجه ایران دارای رودخانه های جوانی است که به حرکت رو به پایین تا رسیدن به شیب تعادلی تمایل دارند. از این رو تغییر در شکل بستر رودخانه ها و همزمانی آن با تغییرات اقلیمی که باعث کاهش میزان بارش برف و افزایش میزان، مدت و شدت بارش باران شده باعث می گردد سدهایی که در گذشته طراحی شده بودند دیگر توانایی کنترل و مدیریت سیل را نداشته باشند.

وی در ادامه توضیح داد: پیش از وقوع سیل ضروری است بخشی از آب سدها تخلیه گردد اما به دلیل اقلیم خشک و نیمه خشک کشور و خشکسالی های پی درپی نسبت به تخلیه بخشی از آب سد اقدام نمی گردد بنابراین سدها به شرطی می توانند در کنترل سیلاب موثر باشند که در وهله نخست طراحی و ساخت آن ها مطابق با استانداردهای فنی باشد و در وهله دوم به وسیله طراحی یک سیستم هشدار و پیش بینی سیل دقیق و آنلاین بتوان پیش از رسیدن سیلاب به مخزن سد، بخشی از مخزن سد را تخلیه کرد تا سد بتواند سیل ورودی را کنترل کند اما به دلیل اینکه چنین سیستم های هشدار و ابزار اندازه گیری دقیق باران و سیل را در دسترس نداریم معمولا سدها تخلیه نمی شوند و یکباره سیل عظیمی به راه می افتد که سد توانایی مدیریت آن را ندارد. از این رو بنا بر اجبار دریچه های تخلیه سد باز می شوند و خانه و زندگی افرادی که در پایین دست با خیال راحت و به امید اینکه سدی در بالادست حافظ آن ها است زندگی می نمایند، شسته می گردد و از بین می رود.

ساخت و ساز در حریم رودخانه ها به اعتبار سدها

میرقاسمی در سرانجام با اشاره به اینکه به اعتبار سدها در حریم رودخانه ها ساخت و ساز انجام شده است، گفت: غرور کاذب ناشی از دستیابی به فناوری های نوین سدسازی، این توهم را برای بعضی کارشناسان و مسئولان به وجود آورد که می توان به جنگ طبیعت رفت و قوای طبیعی نظیر سیلاب ها را مهار و کنترل کرد. مردم محلی نیز به آن کارشناسان اعتماد و در حاشیه رودخانه ها آغاز به ساخت و ساز می نمایند همچنین بعضی شهرداری ها نیز با نیت ایجاد محیط تفریح و تفرج و تامین آرامش و آسایش برای شهروندان، اقدامات به اصطلاح ساماندهی رودخانه، ایجاد پارک ساحلی، تفرجگاه، آلاچیق، پارکینگ و ... را در دستور کار خویش قرار داده اند غافل از آن که طبیعت، قوانین خاص خود را دارد و به موقع قدرت واقعی خودش را به انسان نشان می دهد.

hoseinjaguar.ir: مجله جگوار | تور لیدر جاذبه های طبیعی ایران و جهان، اکوتوریسم

imgshot.ir: شاتر عکاسی | مجله آموزش حرفه ای عکاسی

vetworld.ir: مجله دامپزشکی | مجله خبری دانشجویان دامپزشکی